«Από το ρόδο βγαίνει αγκάθι και από το αγκάθι βγαίνει ρόδο»

Πόλυ Δρακάτου και ΄Ελενα Λουλούδα

Η έκφραση αύτη χρησιμοποιείται για τις περιπτώσεις στις οποίες κάτι τέτοιο συμβαίνει πραγματικά στο φυτικό κόσμο! x Μέσα απ’ το ρόδο δηλαδή βγαίνει ένα αγκάθι και από το αγκάθι αυτό φυτρώνει, όταν έρθει η κατάλληλη στιγμή, ένα ρόδο. Κάτι ανάλογο συμβαίνει και με τους ανθρώπους γύρω μας. Γνωρίζουμε καθημερινά γονείς που, ως άνθρωποι είναι αξιοσέβαστοι, καλοσυνάτοι, ευυπόληπτοι, προκομμένοι στην ζωή τους και τα παιδιά τους δεν έχουν αποκτήσει κανένα απ τα προσόντα τους. Όμως απ’ την άλλη πλευρά συναντούμε παιδιά που είναι πολύ σωστά, εργατικοί και ευγενικοί άνθρωποι και προέρχονται από γονείς οι οποίοι αποτελούν παράδειγμα προς αποφυγή και είναι πράγματι άξιο απορίας πως μπορεί να συμβαίνει κάτι τέτοιο, όμως σίγουρα είναι βγαλμένο μέσα απ’ τη ζωή! γιατί συνήθως απ’ το καλό βγαίνει κακό και από το κακό … ίσως καλό!!!.

Σχόλιο Στάθη Παπακωνσταντίνου

Το φαινόμενο αυτό, δηλάδή από καλούς γονείς να μή βγαίνουν καλά παιδιά ή και το αντίστροφο είχε επισημανθεί ήδη από την αρχαιότητα και απασχόλησε πολλούς διανοητές. Χαρακτηριστικό είναι το παρακάτω απόσπασμα από τον "Πρωταγόρα" του Πλάτωνα που περιέχεται στο βιβλίο "Φιλοσοφικός λόγος" της Γ΄τάξης του Λυκείου για τη Θεωρητική κατεύθυνση :

Τα λόγια ανήκουν στο Σωκράτη που απευθύνεται στον Πρωταγόρα.

"Βλέπουμε ότι οι πιο σοφοί και οι άριστοι των πολιτών μας δεν μπορούν να μεταβιβάσουν αυτή την αρετή που έχουν οι ίδιοι σε άλλους। Ο Περικλής, ας πούμε, ο πατέρας των νεαρών από 'δω, τους μόρφωσε καλά στα θέματα που εξαρτώνται από τους δασκάλους. Αλλά στα θέματα στα οποία ο ίδιος είναι σοφός, ούτε αυτός τους εκπαιδεύει ούτε σε άλλους έδωσε τους γιους του να τους εκπαιδεύσουν. Κι αυτοί, τριγυρίζουν και βόσκουν, σαν ζώα λυμένα, όπου τύχει να συναντήσουν από μόνοι τους την αρετή. Κι αν θέλεις, δες και τον Κλεινία, τον μικρό αδελφό του Αλκιβιάδη από 'δω. Αυτόν τον είχε στην κηδεμονία του ο Περικλής και, φοβούμενος μήπως τον χαλάσει ο Αλκιβιάδης, τον πήρε από αυτόν και ανέθεσε στον Αρίφρονα να τον μορφώσει. Και πριν κλείσουν έξι μήνες, ο Αρίφρονας του τον έδωσε πίσω, μη ξέροντας τι να κάνει μαζί του. Και άλλους πάμπολλους έχω να σου απαριθμήσω, οι οποίοι, ενώ ήταν οι ίδιοι αγαθοί, δεν μπόρεσαν ποτέ τους να βελτιώσουν κανέναν ούτε από τους συγγενείς τους ούτε από τους ξένους."

Ακολουθεί η απάντηση του Πρωταγόρα:
Μια κι έτσι έχουν τα πράγματα, γιατί από πολλούς άξιους πατέρες βγαίνουν παιδιά παρακατιανά; Άκουσε ποιαν εξήγηση δίνω: αν τα όσα είπα παραπάνω είναι σωστά (δηλαδή ότι δεν πρέπει κα-νένας να μένει αμέτοχος σ' αυτό το πράγμα, την αρετή, αν είναι να σταθεί μια πολιτεία), δεν έχει θέση καμιά απορία. Γιατί, αν η άποψη μου βρίσκεται κοντά στην αλήθεια — και δεν υπάρχει άποψη πιο κοντά στην αλήθεια απ' αυτήν — διάλεξε οποιοδήποτε άλλο επάγγελμα ή μάθημα και σκέψου: Ας υποθέσουμε ότι, αν δε γινόμασταν όλοι αυλητές, ο καθένας μας όπως μπορούσε, θα ήταν αδύνατο να σταθεί μια πολιτεία- ποιος τότε δε θα προσπαθούσε να διδάξει αυτή την τέχνη στον καθένα και στο σπίτι και δημόσια, και ποιος δε θα μάλωνε εκείνον που θα έπαιζε άσχημα τον αυλό; ποιος θ' αρνιόταν να τη μεταδώσει — όπως καληώρα ποιος αρνιέται και ποιος κρατά κρυφούς τους γραφτούς και τους άγραφους νόμους, όπως τα μυστικά από τις άλλες τέχνες; (γιατί ο καθένας μας, νομίζω, έχει κέρδος από τη δικαιοσύνη και την αρετή του άλλου. Γι' αυτό κι ο καθένας μας στον καθένα με προθυμία και λέει και διδάσκει τους γραφτούς και τους άγραφους νόμους). Αν λοιπόν υποθέσουμε ότι και στην τέχνη του αυλού με τον ίδιο τρόπο είχαμε όλη την προθυμία και την απλοχεριά να δίνουμε μαθήματα ο ένας στον άλλο, πιστεύεις, Σωκράτη, ότι τα παιδιά των άξιων αυλητών θα είχαν περισσότερες πιθανότητες να βγουν άξιοι αυλητές απ' ό,τι τα παιδιά των παρακατια¬νών; Η γνώμη μου είναι ότι όχι — αλλά εκείνου που ο γιος έτυχε να γεννηθεί πιο προικισμένος για αυλητής, θα ξεχώριζε και θ' αποχτούσε φήμη. Το παιδί όμως εκείνου που το αδίκησε η φύση, θα 'μενε στην αφάνεια. Και πολλές φορές από άξιον αυλητή θα έβγαινε γιος παρακατια¬νός, πολλές φορές πάλι από παρακατιανό άξιος. ΄Οπως και να 'χε όμως, όλοι θα ήταν αρκετά καλοί αυλητές απέναντι στους ανίδεους κι αυτούς που έχουν μεσάνυχτα από την τέχνη του αυλού. Πίστεψε ότι κάτι ανάλογο συμβαίνει και στην περίπτωση μας. Πάρε όποιον νομίζεις τον πιο άδικο απ' όλους όσοι μεγάλωσαν ανάμεσα σ' ανθρώπους που ζουν με νόμους. Ε λοιπόν, τούτος είναι δίκαιος και δάσκαλος πάνω σ' αυτό, αν είχαμε να τον συγκρίνουμε με ανθρώπους που δεν έχουν ούτε μόρφωση ούτε δικαστήρια ούτε κανέναν τρόπο επιβολής, που να τους επιβάλλει απ' το πρωί ως το βράδυ να φροντίζουν για την αρετή — αλλά αν ήταν τίποτα άγριοι, σαν και αυτούς που παρουσίασε ο Φερεκράτης ο ποιητής στο θέατρο πέρσι, στη γιορτή των Ληναίων. Αλήθεια, αν, όπως οι μισάνθρωποί μας σ' εκείνη την κωμωδία, βρεθείς ανάμεσα σε τέτοιους ανθρώπους, θα 'λεγες «δόξα σοι, ο θεός!» συντυχαίνοντας τον Ευρύβατο και τον Φρυνώνδα και θα στέναζες νοσταλγώντας την κακοψυχία των ανθρώπων του τόπου μας. Αλλά τώρα κάνεις το δύσκολο, Σωκράτη, γιατί όλοι είναι δάσκαλοι της αρετής — καθένας κατά τη δύναμη του — και σου φαίνεται ότι κανένας δεν είναι. Να, είναι σαν να ψάχνεις ποιος διδάσκει την ελληνική γλώσσα. θα παρουσιαζό¬ταν κανείς; Ή πάλι ψάξε να βρεις, φαντάζομαι, ποιος θα δίδασκε στα παιδιά των μαστόρων μας την (δια τους την τέχνη, που βέβαια την έχουν μάθει από τον πατέρα τους, όσο μπορούσε ο πατέρας κι οι φίλοι του πατέρα που είναι του σιναφιού του. πιστεύω ότι δεν είναι εύκολο να βρεθεί δάσκαλος τους, Σωκράτη, που να τους μάθει περισσότερα, ενώ είναι το ευκολότερο πράγμα να βρεθεί για τους ανίδεους. Το ίδιο συμβαίνει και με την αρετή και μ' όλα τ' άλλα. Άρα πρέπει να είμαστε ευχαριστημένοι, αν βρίσκεται κάποιος κάπως ανώτερος από μας στο να φέρνει τους άλλους πιο κοντά στην αρετή. Λοιπόν πιστεύω πως κι εγώ είμαι ένας απ' αυτούς και ότι μπορώ να βοηθήσω έναν άνθρωπο να γίνει καλός και αγαθός, καλύτερα από κάθε άλλον, και ότι μου αξίζει ο μισθός που ζητώ και ακόμη μεγαλύτερος, έτσι που και ο μαθητής ο ίδιος να το παραδέχεται. [Πλάτωνα «Πρωταγόρας» 327-328. Μετάφραση Ηλ. Σπυρόπουλου]