Πέμπτη 30 Δεκεμβρίου 2010

«Ο λύκος κι αν εγέρασε κι άσπρισε το μαλλί του, μήτε τη γνώμην άλλαξε μήτε την κεφαλήν του!»


Στην ελληνική παράδοση συναντάμε πολλές φορές παροιμίες με ζώα και ιδιαίτερα με λύκους ( πχ έβαλες το λύκο να φυλάει τα πρόβατα, Ο λύκος δε βρωμίζει τη φωλιά του, Ο λύκος έχει τ' όνομα κι η αλεπού τη χάρη, Ο λύκος σαν γεράσει, μασκαράς των σκυλιών γίνεται, Ο λύκος στην αναμπουμπούλα χαίρεται, το πρόβατο που φεύγει απ’ το μαντρί το τρώει ο λύκος, κ. α.)
Δεν είναι μόνο πρώτος στην κακία, όπως υποστηρίζουν κάποιοι, είναι πρώτος και στη σοφία του λαού. Και αυτό ίσως να σημαίνει ότι ο λύκος είναι το άγριο ζώο που αγαπάμε να μισούμε ή που κατά βάθος θαυμάζουμε περισσότερο.
Η σχέση του ανθρώπου με τον λύκο είναι ιδιαίτερα έντονη σε πολλές δομές της ανθρώπινης γλώσσας και της σκέψης, όπως και στις παροιμίες Στις παροιμίες ως γνωστόν αποτυπώνεται η ψυχοσύνθεση του λαού, ο τρόπος σκέψης και η καθημερινότητα του Με την παροιμία αυτή τονίζεται ότι κάποιος παρά τα διδάγματα της ζωής, παρά τις υποσχέσεις που κατά καιρούς δίνει, παρά τις όποιες υποχωρήσεις ή αλλαγές παρουσιάσει δεν αλλάζει ποτέ βασικά χαρακτηριστικά της προσωπικότητάς του. Πολλοί πιστεύουν ότι ο λύκος δεν εξημερώνεται και δεν ξεχνά ποτέ την άγρια φύση του, παρά τις φαινομενικές αλλαγές που παρατηρούνται στο τρίχωμά του ή στην ηλικία. Θεωρείται επίσης ότι δεν ανανεώνει τις στρατηγικές του και διάχυτη είναι η αντίληψη ότι καθώς ο λύκος μεγάλωσε και γέμισε εμπειρίες και γνώσεις δεν άλλαξε απόψεις και παρέμεινε ξεροκέφαλος.
Με την παροιμία αυτή τονίζεται η μεγάλη δυσκολία των ανθρώπων να αλλάξουν την συμπεριφορά τους, τις κακές συνήθειες ή τα ελαττώματά τους, παρ' όλα τα πάθη και τις περιπέτειες που έχουν περάσει। Τονίζεται επίσης ότι είναι αρκετά φιλόδοξος στόχος το να αλλάξεις την συμπεριφορά κάποιου. Είναι ένας στόχος που θα μπορέσει να επιτευχθεί(;) με πολύ κόπο και δεν θα είναι καθόλου εύκολος. Βέβαια δεν είναι καθόλου σπάνιο να συναντούμε ανθρώπους πιο «ξεροκέφαλους» ή πιο αιμοδιψείς κι απ’ τον ίδιο το λύκο.


Παροιμίες με όμοιο περιεχόμενο
" Τον αράπη και αν τον πλύνεις το σαπούνι σου χαλάς! "
" Στου κουφού την πόρτα, όσο θέλεις βρόντα! "


Αντώνης Τσιπούρας Α1
«Από το ρόδο βγαίνει αγκάθι και από το αγκάθι βγαίνει ρόδο»
Πόλυ Δρακάτου και ΄Ελενα Λουλούδα

Η έκφραση αύτη χρησιμοποιείται για τις περιπτώσεις στις οποίες κάτι τέτοιο συμβαίνει πραγματικά στο φυτικό κόσμο! x Μέσα απ’ το ρόδο δηλαδή βγαίνει ένα αγκάθι και από το αγκάθι αυτό φυτρώνει, όταν έρθει η κατάλληλη στιγμή, ένα ρόδο. Κάτι ανάλογο συμβαίνει και με τους ανθρώπους γύρω μας. Γνωρίζουμε καθημερινά γονείς που, ως άνθρωποι είναι αξιοσέβαστοι, καλοσυνάτοι, ευυπόληπτοι, προκομμένοι στην ζωή τους και τα παιδιά τους δεν έχουν αποκτήσει κανένα απ τα προσόντα τους. Όμως απ’ την άλλη πλευρά συναντούμε παιδιά που είναι πολύ σωστά, εργατικοί και ευγενικοί άνθρωποι και προέρχονται από γονείς οι οποίοι αποτελούν παράδειγμα προς αποφυγή και είναι πράγματι άξιο απορίας πως μπορεί να συμβαίνει κάτι τέτοιο, όμως σίγουρα είναι βγαλμένο μέσα απ’ τη ζωή! γιατί συνήθως απ’ το καλό βγαίνει κακό και από το κακό … ίσως καλό!!!.






Σχόλιο Στάθη Παπακωνσταντίνου



Το φαινόμενο αυτό, δηλάδή από καλούς γονείς να μή βγαίνουν καλά παιδιά ή και το αντίστροφο είχε επισημανθεί ήδη από την αρχαιότητα και απασχόλησε πολλούς διανοητές. Χαρακτηριστικό είναι το παρακάτω απόσπασμα από τον "Πρωταγόρα" του Πλάτωνα που περιέχεται στο βιβλίο "Φιλοσοφικός λόγος" της Γ΄τάξης του Λυκείου για τη Θεωρητική κατεύθυνση :



Τα λόγια ανήκουν στο Σωκράτη που απευθύνεται στον Πρωταγόρα.

"Βλέπουμε ότι οι πιο σοφοί και οι άριστοι των πολιτών μας δεν μπορούν να μεταβιβάσουν αυτή την αρετή που έχουν οι ίδιοι σε άλλους। Ο Περικλής, ας πούμε, ο πατέρας των νεαρών από 'δω, τους μόρφωσε καλά στα θέματα που εξαρτώνται από τους δασκάλους. Αλλά στα θέματα στα οποία ο ίδιος είναι σοφός, ούτε αυτός τους εκπαιδεύει ούτε σε άλλους έδωσε τους γιους του να τους εκπαιδεύσουν. Κι αυτοί, τριγυρίζουν και βόσκουν, σαν ζώα λυμένα, όπου τύχει να συναντήσουν από μόνοι τους την αρετή. Κι αν θέλεις, δες και τον Κλεινία, τον μικρό αδελφό του Αλκιβιάδη από 'δω. Αυτόν τον είχε στην κηδεμονία του ο Περικλής και, φοβούμενος μήπως τον χαλάσει ο Αλκιβιάδης, τον πήρε από αυτόν και ανέθεσε στον Αρίφρονα να τον μορφώσει. Και πριν κλείσουν έξι μήνες, ο Αρίφρονας του τον έδωσε πίσω, μη ξέροντας τι να κάνει μαζί του. Και άλλους πάμπολλους έχω να σου απαριθμήσω, οι οποίοι, ενώ ήταν οι ίδιοι αγαθοί, δεν μπόρεσαν ποτέ τους να βελτιώσουν κανέναν ούτε από τους συγγενείς τους ούτε από τους ξένους."

Ακολουθεί η απάντηση του Πρωταγόρα:
Μια κι έτσι έχουν τα πράγματα, γιατί από πολλούς άξιους πατέρες βγαίνουν παιδιά παρακατιανά; Άκουσε ποιαν εξήγηση δίνω: αν τα όσα είπα παραπάνω είναι σωστά (δηλαδή ότι δεν πρέπει κα-νένας να μένει αμέτοχος σ' αυτό το πράγμα, την αρετή, αν είναι να σταθεί μια πολιτεία), δεν έχει θέση καμιά απορία. Γιατί, αν η άποψη μου βρίσκεται κοντά στην αλήθεια — και δεν υπάρχει άποψη πιο κοντά στην αλήθεια απ' αυτήν — διάλεξε οποιοδήποτε άλλο επάγγελμα ή μάθημα και σκέψου: Ας υποθέσουμε ότι, αν δε γινόμασταν όλοι αυλητές, ο καθένας μας όπως μπορούσε, θα ήταν αδύνατο να σταθεί μια πολιτεία- ποιος τότε δε θα προσπαθούσε να διδάξει αυτή την τέχνη στον καθένα και στο σπίτι και δημόσια, και ποιος δε θα μάλωνε εκείνον που θα έπαιζε άσχημα τον αυλό; ποιος θ' αρνιόταν να τη μεταδώσει — όπως καληώρα ποιος αρνιέται και ποιος κρατά κρυφούς τους γραφτούς και τους άγραφους νόμους, όπως τα μυστικά από τις άλλες τέχνες; (γιατί ο καθένας μας, νομίζω, έχει κέρδος από τη δικαιοσύνη και την αρετή του άλλου. Γι' αυτό κι ο καθένας μας στον καθένα με προθυμία και λέει και διδάσκει τους γραφτούς και τους άγραφους νόμους). Αν λοιπόν υποθέσουμε ότι και στην τέχνη του αυλού με τον ίδιο τρόπο είχαμε όλη την προθυμία και την απλοχεριά να δίνουμε μαθήματα ο ένας στον άλλο, πιστεύεις, Σωκράτη, ότι τα παιδιά των άξιων αυλητών θα είχαν περισσότερες πιθανότητες να βγουν άξιοι αυλητές απ' ό,τι τα παιδιά των παρακατια¬νών; Η γνώμη μου είναι ότι όχι — αλλά εκείνου που ο γιος έτυχε να γεννηθεί πιο προικισμένος για αυλητής, θα ξεχώριζε και θ' αποχτούσε φήμη. Το παιδί όμως εκείνου που το αδίκησε η φύση, θα 'μενε στην αφάνεια. Και πολλές φορές από άξιον αυλητή θα έβγαινε γιος παρακατια¬νός, πολλές φορές πάλι από παρακατιανό άξιος. ΄Οπως και να 'χε όμως, όλοι θα ήταν αρκετά καλοί αυλητές απέναντι στους ανίδεους κι αυτούς που έχουν μεσάνυχτα από την τέχνη του αυλού. Πίστεψε ότι κάτι ανάλογο συμβαίνει και στην περίπτωση μας. Πάρε όποιον νομίζεις τον πιο άδικο απ' όλους όσοι μεγάλωσαν ανάμεσα σ' ανθρώπους που ζουν με νόμους. Ε λοιπόν, τούτος είναι δίκαιος και δάσκαλος πάνω σ' αυτό, αν είχαμε να τον συγκρίνουμε με ανθρώπους που δεν έχουν ούτε μόρφωση ούτε δικαστήρια ούτε κανέναν τρόπο επιβολής, που να τους επιβάλλει απ' το πρωί ως το βράδυ να φροντίζουν για την αρετή — αλλά αν ήταν τίποτα άγριοι, σαν και αυτούς που παρουσίασε ο Φερεκράτης ο ποιητής στο θέατρο πέρσι, στη γιορτή των Ληναίων. Αλήθεια, αν, όπως οι μισάνθρωποί μας σ' εκείνη την κωμωδία, βρεθείς ανάμεσα σε τέτοιους ανθρώπους, θα 'λεγες «δόξα σοι, ο θεός!» συντυχαίνοντας τον Ευρύβατο και τον Φρυνώνδα και θα στέναζες νοσταλγώντας την κακοψυχία των ανθρώπων του τόπου μας. Αλλά τώρα κάνεις το δύσκολο, Σωκράτη, γιατί όλοι είναι δάσκαλοι της αρετής — καθένας κατά τη δύναμη του — και σου φαίνεται ότι κανένας δεν είναι. Να, είναι σαν να ψάχνεις ποιος διδάσκει την ελληνική γλώσσα. θα παρουσιαζό¬ταν κανείς; Ή πάλι ψάξε να βρεις, φαντάζομαι, ποιος θα δίδασκε στα παιδιά των μαστόρων μας την (δια τους την τέχνη, που βέβαια την έχουν μάθει από τον πατέρα τους, όσο μπορούσε ο πατέρας κι οι φίλοι του πατέρα που είναι του σιναφιού του. πιστεύω ότι δεν είναι εύκολο να βρεθεί δάσκαλος τους, Σωκράτη, που να τους μάθει περισσότερα, ενώ είναι το ευκολότερο πράγμα να βρεθεί για τους ανίδεους. Το ίδιο συμβαίνει και με την αρετή και μ' όλα τ' άλλα. Άρα πρέπει να είμαστε ευχαριστημένοι, αν βρίσκεται κάποιος κάπως ανώτερος από μας στο να φέρνει τους άλλους πιο κοντά στην αρετή. Λοιπόν πιστεύω πως κι εγώ είμαι ένας απ' αυτούς και ότι μπορώ να βοηθήσω έναν άνθρωπο να γίνει καλός και αγαθός, καλύτερα από κάθε άλλον, και ότι μου αξίζει ο μισθός που ζητώ και ακόμη μεγαλύτερος, έτσι που και ο μαθητής ο ίδιος να το παραδέχεται. [Πλάτωνα «Πρωταγόρας» 327-328. Μετάφραση Ηλ. Σπυρόπουλου]

«Τό δίς ἐξαμαρτεῖν ούκ ἀνδρός σοφοῦ»

Η φράση αυτή στηρίζεται στη βεβαιότητα ότι οι άνθρωποι συνήθως διδάσκονται από τα σφάλματά τους και δεν τα επαναλαμβάνουν। Τις περισσότερες μάλιστα φορές διδάσκονται και από τα λάθη των άλλων, γίνονται δηλαδή «ἐξ ἑτέρων σοφοί». Δεν είναι όμως λίγες οι περιπτώσεις που οι άνθρωποι δεν έχουν τη γενναιότητα να παραδεχθούν ότι έσφαλαν και, κατά συνέπεια, ξανακάνουν το ίδιο λάθος. Το γεγονός αυτό λοιπόν, κατά τις οποίο ο άνθρωπος διαπράττει και επαναλαμβάνει το ίδιο λάθος, αποδεικνύει ότι δεν είναι σοφός, καθώς δεν έχει διδαχθεί τίποτα από τα λάθη και τις αποτυχίες του με αποτέλεσμα να περιπέσει και πάλι στο ίδιο σφάλμα. Στη φράση αυτή ωστόσο υποβόσκει και μια ρατσιστική-σεξιστική αντίληψη, σύμφωνα με την οποία η επανάληψη του λάθους θεωρείται δικαιολογημένη για τη γυναίκα και όχι για τον άντρα. Κατά τη γνώμη μου η πιο σωστή διατύπωση θα ήταν «Τό δίς ἐξαμαρτεῖν ούκ ἀνθρώπου σοφοῦ».

Ραφαηλ – Βασίλειος Φραγκάλας


« Όποιος βιάζεται σκοντάφτει»

Η παροιμία αυτή είναι σήμερα επίκαιρη όσο ποτέ άλλοτε. Ο σύγχρονος άνθρωπος ζει μέσα σ’ ένα περιβάλλον που χαρακτηρίζεται από έντονους και γρήγορους ρυθμούς. Τρέχει συνεχώς να προλάβει, προκειμένου να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις της ζωής. Ολόκληρη η ζωή του χαρακτηρίζεται από μια διαρκή και βιαστική κίνηση, στην εργασία του, στις κοινωνικές του επαφές ακόμη και στις οικογενειακές του στιγμές. Όλη αυτή η κατάσταση τον οδηγεί-τις περισσότερες φορές- να παίρνει λάθος αποφάσεις και να προβαίνει σε λανθασμένες ενέργειες.


Χρυσάνθη Γεωργάκη Α1




Με την παροιμία « όποιος βιάζεται σκοντάφτει» δηλώνεται βέβαια ότι οι πιθανότητες αποτυχίας ή πρόκλησης ατυχήματος ή ανεπιθύμητων εξελίξεων είναι μεγαλύτερες όταν κάποιος ενεργεί κάτω από τη βιασύνη και το άγχος. Αναμφισβήτητα χρειάζεται καλός προγραμματισμός, ψυχραιμία και ελεγχόμενες κινήσεις χωρίες βιασύνη ένταση ή πανικό. Έτσι για παράδειγμα, οι οδηγοί όταν αυξάνουν την ταχύτητα του αυτοκινήτου προκειμένου να φτάσουν πιο γρήγορα στον προορισμό τους, αυξάνουν ταυτόχρονα και τις πιθανότητες τροχαίου ατυχήματος ή να μη φτάσουν ποτέ στον προορισμό τους με αφάλεια. Το ίδιο συμβαίνει και με τους αθλητές που από τη βιασύνη τους σπαταλούν αρχικά τις δυνάμεις τους με αποτέλεσμα να εγκαταλείπουν την προσπάθεια πριν από τον τερματισμό. Κατά την απόψή μου το σωστό μέτρο είναι συτό που πηγάζει από το αρχαίο οξύμωρο απόφθεγμα: "σπεῦδε βραδέως"

Σοφία Σοκόλη Α1